Het is nog even wennen voor het CDA, die PvdA-achtige toestanden. De leden van het CDA mogen komende zaterdag op een partijcongres hun eigen voorzitter kiezen. Inmiddels zijn er twee kandidaten overgebleven: predikant en oud-statenlid Ruth Peetoom en burgemeester Sjaak van der Tak.
Peetoom wil het CDA een herkenbare christelijk-sociale smoel geven. Van der Tak vindt dat ‘te links’ en benadrukt dat de CDA-kiezers rechts zitten. Hier toont zich een rasechte opportunist. Waarom? Omdat Sjaak zo rechts is? Nee, dat zou nog getuigen van karakter en van een helder profiel. Het probleem met Sjaak is dat hij met alle winden mee waait.
In 2001 verscheen het manifest ‘Een nieuwe lente’ waarin twaalf wethouders een warm pleidooi hielden voor samenwerking tussen CDA en GroenLinks. En wie was één van deze wethouders? Ja, u raadt het al: Sjaak van der Tak. Hij was toen CDA-wethouder van Rotterdam. Samen met GroenLinks-wethouder Herman Meijer had hij zelfs het initiatief genomen voor het manifest.
We zijn nu precies tien lentes verder. De tijdgeest is veranderd. En Sjaak denkt vooral in termen van marketing: waar zitten onze kiezers? Principes doen er niet toe. Ja, zal hij zeggen: we zijn nu ook twee politieke moorden verder en het maatschappelijk klimaat is veranderd. Alles goed en wel, zeg ik dan. Maar ga je daarin mee of zet je daar als christen-democraat een eigen verhaal tegenover? En is dat andere klimaat een reden om sociale voorzieningen af te breken, kerncentrales te bouwen en de aftrek van de hypotheekrente – een subsidie voor de rijkeren -volledig in stand te houden?
Van der Tak roept nu dus: het CDA mag beslist niet linkser worden. Maar welke richting wil hij dan op? Kan het CDA, regerend met de VVD en met gedoogsteun door de PVV, soms nog verder naar rechts? Zoals de wind waait, zo waait Van der Tak. Met Peetoom weten de mensen binnen én buiten het CDA waar ze aan toe zijn. Ze staat open voor samenwerking met partijen van rechts én links, maar ze wil het CDA tegelijk een helder profiel geven.
De voorzittersstrijd binnen het CDA gaat dus niet tussen links en rechts, maar tussen visie (Peetoom) en opportunisme (Van der Tak). Ik hoop dat de meeste CDA-ers voor visie kiezen. Mocht dat niet gebeuren dan blijven de begrippen ‘christendemocratie’ en ‘opportunisme’ gevaarlijk veel op elkaar lijken.
Dit artikel verscheen ook op www.joop.nl
Een interessante beschouwing! Vooral interessant omdat er nieuwe vragen worden opgeroepen.
1. Zou Van der Tak zelf niet misschien met het klimmen van zijn leeftijdsjaren rechtser geworden kunnen zijn en zelf niet meer tot de linker vleugel kunnen behoren, sinds het verschijnen van ‘Een nieuwe lente’ (2001), bijna toen jaar geleden? Ik ken bijna geen mensen, die bij het ouder worden linkser worden, tenzij je een echte ‘die-hard’ idealist blijft. Hoe dan ook, zo’n nota als genoemde zou in deze tijd niet meer mogelijk zijn. Zo hard verandert de wereld!
2. Van der Tak heeft in het hypothetische geval dat Ruth Peetoom geen kandidaat was, misschien wel voordeel gehad als zijn linksige imago, maar met Peetoom als concurrent om het voorzitterschap, heeft hij alleen baat bij een (tamelijk tot echt) rechts profiel. Het gaat met de veranderde tijdsomstandigheden alleen nog maar om de vraag hoe het CDA in de toekomst stand weet te houden in een volkomen seculiere maatschappij, vooral als de electorale aantrekkingskracht van de ‘confessionele’ politiek daarbij wordt betrokken over de gehele naoorlogse periode. Dan doemt dus een vreselijk diep dalende grafiek op en moet zelfs de verwachting worden uitgesproken dat het huidige CDA over tien jaar van de aardbodem is verdwenen en naar de zeebodem is afgezakt. Van der Tak is dus niet zo’n opportunist, al is hij zich dat niet bewust. Er is eerder de noodzaak tot het hebben van medelijden met hem dat hij zich heeft aangemeld als kandidaat voor dat voorzitterschap, omdat hij geen benul heeft wat de komende jaren voor het CDA gaan brengen. Alleen Peetoom is tegen die omstandigheden opgewassen, als zij de harde politieke krachten binnen haar eigen partij tenminste voldoende kan weerstaan.
3. Nog een opmerking naar aanleiding van de zin: ‘Van der Tak roept nu dus: het CDA mag beslist niet linkser worden.’ Dat bevestigt alleen maar een tweetal structurele ontwikkelingen: a. binnen het politieke spectrum dat geheel gepolariseerd is, past het traditionele christelijke bolwerk bij ‘rechts’, want de ‘echte’ christenen van gereformeerde huize horen op links te zitten als ‘radicale christenen’, maar die oud-ARP’ers bestaan bijna niet meer. De secularisering zet immers alleen door bij gebrek aan die bezielde christenen. En b. Dat is precies de reden dat een nota ‘Een nieuwe lente’ in onze tijd onmogelijk is. GroenLinks heeft dus niets in die richting te zoeken. In deze tijd bestaat alléén het klassieke ‘rechts’ / ‘links’-blok, zonder middenbuffer. We groeien naar het Amerikaanse tweepartijensysteem. In het verzuilde Nederland was dat omgekeerd: een zeer grote middenbuffer, vanwege alle veelkleurige en pluriforme maatschappelijke en politieke groeperingen. Met alleen de extreme partijtjes op de flanken van dat systeem. Maar met het verdwijnen van ‘de’ genuanceerde opvattingen en ‘het’ politiek correcte taalgebruik is ook de grove tegenstelling tussen links en rechts als fundamentele tegenstelling binnen de Nederlandse politiek ontstaan en aan het licht getreden. In dit licht kan worden opgemerkt dat D66 en PvdA dat nog niet inzien en nog teveel een middenpartij willen zijn, terwijl de volkspartijen (zoals de |PvdA ooit was) niet meer bestaan.
4. Maar gelukkig is ook deze ontwikkeling, zoals iedere ontwikkeling, een van voorbijgaande aard. Daarom is het te wensen dat Peetoom voorzitter wordt, want zij is de enige die niet gevangen zit in dat links/rechts-denkschema en haar partij, na het PVV-tijdperk, weer terug weet te begeleiden naar het genuanceerde midden.
Ik vrees dat elke aanbeveling vanuit de linkerzijde voor de dominee de positie van vd Tak zal versterken; wij kunnen beter zwijgen en bidden dat vd Tak zichzelf buitenspel plaatst 😉
Johan, je hebt gelijk. Maar ik wilde het opportunisme van Sjaak van der Tak toch graag illustreren en heb tegelijk bewust ook de middenpositie van Peetoom benadrukt. En uiteindelijk moeten ze het gewoon zelf gaan beslissen zaterdag op dat CDA-congres. Mijn zegen hebben ze 😉